آشنایی با سیستم مالتی پلکس خودرو

سامانه الكترونيكي مالتي‌پلكس است كه در حقيقت، دسته‌سيم سنتي خودرو  اين سامانه، كليه دستوراتي كه راننده صادر مي‌كند، به يك واحد مركزي الكترونيكي (BSI) ارسال و از آن جا، فرمان لازم براي عملگر مربوطه صادر مي‌شود. در حال حاضر از شبكه مالتي‌پلكس روي خودروهايي نظير سمند و سورن نيز به جاي دسته‌سيم معمولي استفاده مي‌شود. اين سيستم در اواخر دهه 1980 توسط شركت آلماني بوش ابداع شد.

هوشمند شدن فرامين برقي و الكترونيكي در خودرو با استفاده از ارسال يك‌سري كد در شبكه، باعث مي‌شود كه خودروساز بتواند علاوه بر تسهيل فرايند عيب‌يابي و كمك به بخش خدمات پس از فروش، عملكردها و حالات و يا همان فيچرهاي مختلف را براي رفاه، ايمني و امنيت راننده و سرنشينان طراحي كرده و مهيا سازد. در پژو 206 كه از ابتدا تاكنون به صورت مالتي‌پلكس توليد مي‌شود، ريزه‌كاري‌هاي فني و الكترونيكي پيش‌بيني شده است كه فعال و غيرفعال شدن آن از طريق برقراري ارتباط با BSI خودرو قابل اجراست. BSI يك واحد الكترونيكي است كه ارتباط ميان كليه واحدهاي الكترونيكي يا اصطلاحا ECUهاي موجود در بخش‌هاي مختلف خودرو از قبيل موتور، گيربكس اتوماتيك، ترمز ضدقفل، تهويه مطبوع خودكار و امثالهم را برقرار و مديريت مي‌كند. تغيير در تنظيمات BSI كه توسط دستگاه عيب‌ياب يا همان دياگ صورت مي‌گيرد، در تمام نمايندگي‌هاي ايرا‌ن‌خودرو و نيز تعميرگاه‌هاي مجهز به اين دستگاه قابل انجام است. در اين مقاله به بررسي مهم‌ترين امكاناتي مي‌پردازيم كه شايد بسياري از شما خوانندگان عزيز با همه يا برخي از آن‌ها در خودروهاي خانواده 206 شامل هاچ‌بك و پژو 206 صندوق‌دار آشنا نبوده و يا به آن دقت نكرده باشيد.

توضیح کلی و جامع:

در اولین سالهای تولید اتومبیل و تولید این ساخته دست بشر تا به امروز شاهد پیشرفتهای زیادی در این صنعت بوده ایم كه یكی از بنیادی ترین صنعتهای قرن حاضر و جزو صنایع مادر می باشد.
در این بین مقوله الكتریك خودرو تا حدودی از قافله پیشرفت عقب افتاد چون در زمانهای اولیه بیشتر توجه خودرو سازان بر روی طراحی موتور شاسی فرم اتاق و …بود، همچنین استفاده وسیع از وسایل الكترونیكی تا به این حد كه امروزه در خودروها كاربرد دارد مورد توجه نبود. اما با توجه به مسائل بالا و افزایش قیمت قطعات مصرفی دستمزد بالا سعی بر كاهش هزینه و بالا بردن كیفیت خودرو خودرو سازان رو به یكی از موارد موجود كه همان لزوم ساده كردن سیم كشی موجود خودرو و ارتقا این سیستم برای به كارگیری منابع مصرف كننده در خودرو معطوف كرد.
در این بین توجه متخصصان به سیستمی كه در صنایع مخابراتی مورد استفاده بود معطوف شد و همان سیستم مولتی پلكس بود. كه البته با تلفیق این سیستم با سایر تكنولوژی های موجود به صورت امروزی در خودرو سازی مورد استفاده قرار گرفت.
كشورهای مختلف استانداردهای خاص و نام های خاصی رو برای كاربرد این سیستم به كار میبرند كه از جمله معروفترین اونها میشه به:
1-استاندارد Can : ساخت المان كه در خودرو های بنز ب.ام.و فیات و ولو به كار میرود.
2-استاندارد Van : ساخت كشور فرانسه و روی محصولات رنو و پژو این كشور مورد استفاده هست.
3-استاندارد j1850 : ساخت كشور امریكا میباشد كه بر روی محصولات تولید كرایسلرفورد و جی ام مورد استفاده میباشد.
4-استاندارد proprietary : تولید كشور ژاپن است كه بر روی محصولات این كشور مورد استفاده می باشد.
5-استاندارد Absus : محصول المان و مورد استفاده بر روی محصولات گروه فولكس واگن.
در میان استانداردهای بالا Can از موفق ترین اون ها به حساب می آید و بیشتر خودرو سازان از این استاندارد بر روی محصولاتشون استفاده میكنند.
در ادامه بته لزوم استفاده از سیستم مولتی پلكس اشاره خواهیم كرد. البته تعداد كمی از موارد در بالا ذكر شد كه توجه شما رو به سایر موارد جلب میكنم.
1-افزایش بیش از حد استفاده از قطعات الكترونیكی در خودرو.
2-ساده سازی استفاده از سیم كشی و ساده سازی دسته سیم ها.
3-بالا رفتن تعداد ارتباط میان ECU با سایر اجزا اتومبیل و نیاز به هماهنگی كردن داده ها.
4-بالا بردن كیفیت ایمنی و اسایش در خودرو ها.
5-تغییر روش های عیب یابی خودرو و نیاز به ساده كردن كار كردن به دستگاه های عیب یابی و خود مجموعه وسایل داخل خودرو.
نحوه قرار گیری ECU ها در سیتم مولتی پلكس.
1- Star: در چیدمان تمام ECU های موجود به صورت جداگانه به ECU مركزی وصل میشود.
2- Bus : در این حالت ECU ها پس از اتصال به یكدیگر نیز وصل میشوند.
3- Tree : تلفیقی از دو شبكه بالا میباشد.
4- Lattice : در این نوع اتصال ECU ها به گونه اتفاقی به یكدیگر متصل هستند.
5- Ring : در انی حالات بین دو ECU یك ECU دیگر قرار گرفته است.
خوب همون طور كه قبلا گفتیم این سیستم در صنایع مخابراتی موزد استفاده بوده حال نحوه انتقال اطلاعات بدین گونه میباشد.
1-از طریق دو رشته كه فركانس بالایی دارند.
2-سیم های كواكسیال
3-مادون قرمز(اینفرارد)
4-ارتباط رادیویی
5-خط تلفن
6-فیبر نوری
7-خوب یواش یواش از بحث معرفی خارج شده و به 206 میپردازیم.
BSI :
یكی از مهم ترین قطعات در سیستم های مولتی پلكس میباشد. این ECU در واقع سرور شبكه میباشد و اطلاعاتی كه بین ECU های ریگه رد و بدل میشه رو منتقل میكنه . همچنین یكی از واسطه ها بین سیستم Van هست كه برق سیستم فعال سازی و در نهایت كنترل و نظارت بر این شبكه بر عهده این ECU میباشد. همچنین وقتی شما ECU های خودرو رو عیب یابی میكنید در واقع سیستم BSI در این بین نقش واسطه رو ایفا میكند.
شبكه های موجود در 206 سه عدد میباشد كه :
1- CAN
2- BODY VAN
3- VAN Comfort
پر سرعت ترین شبكه CAN میباشد كه انتقال اطلاعات در اون تا MB/S1 هم میرسه .
حال ببینیم نحوه انتقال اطلاعات بین دو شبكه VAN و‌ CAN چگونه است؟
1- Pint to Point :
در این روش اطلاعات مشخص از ECU فرستنده به ECU گیرنده میرسد و در كل اطلاعات مورده نظر دارای یك گیرنده مشخص هست.
2- BROAD CAST :
تو این سیتم اطلاعات روی شبكه فرستاده میشه و هر ECU بر حسب نیاز خودش به اطلاعات منتشر شده از اونها استفاده میكند.
3- Point Multi :
این روش با روش بالا كمی شبیه به هم می باشند با این تفاوت كه در روش بالا شما اطلاعات رو كه از یك ECU دریافت و منتشر میكنید در سرتاسر شبكه پخش میشه ، اما در روش سوم اطلاعات به چند ECU مشخص فرستاده میشه.
همچنین باید اضافه نمود كه در سیستم VAN و هنگامی كه اطلاعات به روش های 2 و 3 منتشر می شوند اگر اطلاعات مورد نیاز از یك ECU دریافت نشود كل مجموعه به كار خودش ادامه می دهد و یا اگر اطلاعات ناقص و غلط باشد بدون هیچ گونه واكنشی نسبت به نمایش اطلاعات اقدام می نماید. اما در شبكه CAN این گونه نیست بلكه هر گاه یك ECU اطلاعات ناقص منتشر كند یا اطلاعات بهش نرسد با اطلاع دادن به یك دیگر ECU ها باعث میشود كه سایر مجموعه صبر كرده تا اطلاعات درست در سیكل و دور بعدی بدست آید. البته این رو باید اضافه كرد كه در همین سیستم اگر یك قسمت مجموعه اطلاعات ناقص و یا همراه با خطا صادر كند توسط شمارنده ای كه در سیستم تعبیه شده از مدار خارج شود و اطلاعات ارسالی نیز بلوكه میشود، كه این امر باعث كاركرد سایر اجزا سیستم میشود.
در خودرو 206 برای ارسال اطلاعات از استانداردی به نام O.S.I بهده میبره. كه یك پروتكل خوب و پیشرفته ای می باشد كه از قابلیت های اون میشه به نحوه ارسال اطلاعات به گونه هایی كه باعث تداخل نشه. هر ECU مخصوص اطلاعات مخصوص به خودش رو دریافت كنه . الویت هر نوع دیتا مشخص میشه و … در كل از هفت لایه تشكیل شده كه فقط اونها رو نام میبرم.
APPLICANTION
PRESENTATION
SESSION
TRANSPORT
NETWORK
LINK
PHYSICAL
شبكه VAN :
این شبكه در سال های 1985 تا 1986 پا به عرصه گذاشت . در سال های 1992 تا 1993 تونست مجوز های كامل رو كسب كنه و با آغاز تولید صنعتیش كم كم فراگیر شد.
انواع شبكه VAN :
1-شبكه Body Bus :
در این شبكه نوع طبقه بندی دستگاه ها و سایر اجزا خودرو به صورت MASTER/SLAVE میباشد. كه نوع مشخصه و اطلاعات هر ECU از نظر مهم بودن مشخص میشه و تغییرات ایجاد شده بنا به مهم بودن نیز انجام میشه و یا نمایش داده میشه.
2-شبكه Bus Comfort :
این شبكه بر خلاف نوع بالایی از قابلیت انعطاف پذیری بیشتری برخوردار هست و در اون سیستم كاری بر مبنای Multi Master میباشد كه هر ECU میتواند اطلاعات رو بر روی شبكه بفرسته و در همون زمان نیز نشون داده بشه .
سیستم و شبكه مولتی پلكس CAN :
این شبكه اولین بار در كشور المان و توسط شركت بوش به دنیای خودرو معرفی شد ، كه در اوایل دهه 80 این اتفاق رخ داد. و چندین سال طول كشید كه قابلیت تطبیق با سیستم های خودرو و كسب مجوز رو داشته باشه. و بعد از اون توسط شركت بنز و در یكی از كلاس های گرون این شركت كه همون كلاس S بود مورد استفاده قرار گرفت. این شبكه بر خلاف شبكه قبلی از دو لایه برای ارتباط استفاده میكند و سرعت انتقال اطلاعات نیز در اون به مراتب از شبكه قبلی بیشتر است.
نحوه كاركرد BSI . BSM . Com200 در پژو 206 :
ابتدا به معرفی BSI میپردازیم كه در ادامه تكمیل كننده سایر بخش ها نیز هست.
BSI كه مخفف شده كلمات {System Interface Built in}هست، در واقع یك سیستم داخلی میباشد كه كنترل تمام سیستم های برقی اعم از الكترونیكی یا الكتروتیكالی در خودرو 206 رو بر عهده داره. وجود این سیستم در واقع تضمین كننده صحت و سلامت كامل وسایل برقی خودرو شما نیز می باشد این سیستم دارای مزایای كه اگر دقت كنیم می بینیم كه چقدر و در عین پیچیدگی چقدر ساده هست .
اولین مورد كنترل تمام ادوات به وسیله یونیت كامپیوتری می باشد كه جزء نظارات دقیق و .مطمئن چیزی مد نظر نیست . دومین مسئله كمك به آسایش راننده و سر نشین خودرو هست .
با توجه به قابلیت هایی كه داره آخرین مورد كه قبلاًبحث شد كاهش كاربرد سیم كشی در درون خودرو كه از پچیدگی این مبحث نیز كاسته این سیستم در خودرو های 206 در زیر داشبورد قرار دارد كه تفاوت میان مدل های مولتی پلكس و غیر اون در تعداد سوكت ها می باشد كه مدل های مولتی پلكس 10 سوكت دارند در حالی مدل های غیر مولتی پلكس 7شوكت دارند .
BSIها نیز در مدل های غیر مولتی پلكس تقسیم بندی میشن كه عمده اونها در سه دسته .B2.B1.B4قرار می گیرن.این سه دسته در هیچ عامل سخت افزاری تفاوت با همئیگه ندارن و فرقشون در ورژن نرم افزاری می باشد . {كه همین نرم افزار می تونه به 206 شما قابلیت های خوبی ببخشه}
در 206 ها بخصوص در مدلهایی كه در ایران وجود دارند از نوع B2استفاده شده {مدل هایی غیر مولتی پلكس}اما در مدل های مولتی پلكس از ورژنی با قابلیت های بالاتر از مدل مذكور استفاده میشه كه در حد مدل B4هست.
از جمله قابلیت استاندارد مدل B2میشه به موارد ذیل اشاره كرد :
1-راهنماو فلاشر 
2-گرمكن شیشه های عقب به انضمام اینه ها 
3- ایموبیلازر
4-برف پاك كن جلو و عقب 
5- اخطار جا گذاشتن سوئیچ و روشن موندن چراغ های كوچك ماشین 
6-قفل مركزی 
7- برف پاك كن اتوماتیك 
8-الادم چراغ سبز 
9-تایمر لامپ سقفی 
10-ریموت
11-اخطار گیر بكس 
سیستم COM2000:
این مورد در خودروهای 206 مولتی پلكس وجود دارد كه از طریق شبكه VAN BODYبا BSIارتباط برقرار می كنه . كه موارد كنترلهای رادیو و ضبط خودرو برف پاك كن ها و راهنما رو بر عهده دارد و این موارد فقط توسط یه سوكت 6 پایه انجام می پذیرد .از وظایف مهم این قسمت میشه به :
1-انتقال دستور بوق به BSI
2-انتقال دستور به یونیت كیسه های هوا برای انفجار و عمل مكردن كیسه هوا 
3- انتقال اطلاعات مربوط به راهنما و تمام عملكرد وانها 
4- انتقال تمام اطلاعات مروبوط به برف پاك كن ها و نحوه عملكرد اونها به BSI
5- انتقال و دریافت اطلاعات به سیستم كدینگ سودیچ خودرو و دادن دستورات لازم مبنی بر روشن شدن و یا جلوگیری از روشن شدن خودرو.
BSM:
این سیستم در واقع مادر و سرپرست نحوه تقسیم جریاتن برق خودرو می باشد . كه در تیپ های مولتی پلكس از طریق شبكه VANبا سایر قسمتها در ارتباط می باشد .همچنین به عنوان یك واحد مجزا كه قابلیت ارسال و دریافت اطلاعاترو داره محسوب میشه كه در مدل غیر مولتی پلكس این چنین نیست و فقط فرمان بردار هست .
در این باره از تاپیك به نقش سیستمها و شبكه های موجود 206 در مدارها و بخش های الكتریكال خودرو می پردازیم .
سیستم چراغ های خودرو :
تواین بخش چندین مطلب باید بررسی بشن اولین مورد سیستم روشن شدن چراغ ها می باشد .
تو این حالت BSI و BSM و COM2000 با یكدیگر در ارتباط می باشند.
شروع این حالت از COM2000 بوده بدین صورت كه با اجرا عمل روشن كردن چراغ ها ابتدا اطلاعات در COM2000 مورد بررسی قرار میگیره . و بعد از اون BSI فرستاده میشه كه در این جا نیز اطلاعات دوباره كد گشایی تحلیل و در صورت صحت به BSM ارجاع داده میشه و در نتیجه لامپها روشن میشوند . این سیر مشخص دوباره از جهت مخالف ادامه داره به این صورت كه زمانی شما لامپها رو روشن میكنید بر روی امپر لامپی جهت اگاهی راننده نیز روشن میشه.
مجموعه استارت:
زمانی كه راننده سوییچ خودرو رو باز میكنه { در مرحله اول یا A} برق بعد از سوییچ به BSI فرستاده میشه. بعد از سپری شدن این مرحله سیگنالی به امپر ها رسیده كه در این حالت چراغ مربوط به دینام روشن میشود. و بعد از استارت خودرو این موضوع از طریق ECU انژكتورها و به وسیله شبكه به BSI رسیده و بعد از اون یك پیام به امپر رسیده كه حاكی از توانایی شارژ دینام می باشد كه چراغ مربوط به امپر روشن می شودو
اما یك نكته مهم رو باید خدمت دوستان عرض كرد و اون این هست:
كه در 206 های غیر مولتی پلكس مجموعه امپر زیر مجموعه ای از سیستم دینام می باشد كه كاركرد هر مجموعه با سایر قسمتهای این بخش در ارتباط است و اگر زمانی سوكت های مربوط به امپر بسوزد یا برای اینكه خودرو كیلومتر كاركرد رو نندازه دینام دیگه برق اولیه رو دریافت نكرده و به محض اینكه خودرو رو خاموش كنید دیگر از شارژ دینام خبری نیست.
مجموعه سیستم برق خودرو:
سیستم مولتی پلكس:
در این جا مجموعه های BSI و BSM و COM2000 فعال هستند. زمانی كه راننده بوق خودرو رو كه بر روی فرمان قرار داره فشار میده در واقع اتصالی رو برقرار میكنه كه این فرایند توسط COM2000 ابتدا تجزیه و تحلیل میشه و سپس به سمت BSI فرستاده میشود. كه این اطلاعات پس از چك شدن به BSM منتقل گردید و BSM با انتقال برق بوق رو به صدا در می آورد. تفاوت 206 های مولتی پلكس با غیر مولتی پلكس در این هست ك در غیر مولتی پلكس به دلیل عدم وجود عنصر COM2000 بوق بر روی دسته راهنما قرار دارد و كلیدهای اتصال بوق مستقیما به BSM متصل بوده و برق بعد از BSM به بوق میرسد كه تاخیری در بوق زدن خودرو ندارد. اما در 206 های مولتی پلكس تاخیر در به صدا در اومدن بوق مربوط هست به سیستم نرم افزاری كه در درون سیستم وجود دارد كه از به صدا در اومدن بوق به گونه ناخود اگاه جلوگیری كرده است.